មណ្ឌលគិរី៖ តាមរយៈការធ្វើស្រែចម្ការ ដូចជាការដាំស្រូវ ការដាំដំណាំ នៅលើកំពូលភ្នំ ជម្រាលភ្នំ និងតាមមាត់ទន្លេសេសាន គឺជាទម្លាប់ ដែលជនជាតិភាគតិចនៅកម្ពុជាតែងប្រកាន់ខ្ជាប់។ ការធ្វើចម្ការនេះត្រូវបានជនជាតិភាគតិចហៅថា ចម្ការវិលជុំ ដែលជាមុខរបរកសិកម្មតាំងតែពីដូនតាយូរលង់មកហើយ។
ទោះបីទំនៀមទម្លាប់នេះមានរយៈកាលដ៏យូរលង់មកហើយ តែការដាំស្រូវ ការធ្វើស្រែចម្ការ និងការគោរពនូវជំនឿដែលដូនតាបានបន្សល់ទុកឱ្យមកនេះ ត្រូវបានពួកគាត់ប្រកាន់ខ្ជាប់ ហើយគេឃើញតំបន់ ដែលជាការគោរពបូជារបស់ពួកគាត់ជាច្រើននៅតែរក្សាបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។
លោក ថុល វីរៈ អនុប្រធានសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ស្ថិតនៅក្នុងភូមិពូរ៉ាង បានប្រាប់ថា បើទោះបីជាពិភពលោករីករចម្រើន និងវិទ្យាសាស្រ្តជឿនលឿនបែបណាក្តី ពួកគាត់នៅតែប្រកាន់ប្រពៃណីបុរាណរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច ជាពិសេសការដាំស្រូវ ការធ្វើស្រែចម្ការ សែនព្រេន ការគោរពព្រៃអារក្ខ ជំនឿ និងរក្សាដីកប់ខ្មោច ការធ្វើចម្ការវិលជុំ និងការគោរពជំនឿផ្សេងៗទៀត។ ជាពិសេសជាងនេះ ពួកគាត់នៅរក្សាបាននូវភាសាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ដោយភាគច្រើនអាចនិយាយភាសាដើមកំណើតបានទាំងចាស់ទាំងក្មេង។
លោកបានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា «រៀងរាល់ការរៀបចំពិធីអ្វីមួយ គឺជនជាតិដើមភាគតិចព្នង តែងរក្សាប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់របស់ចាស់បុរាណរៀងរហូតមក។ ការគោរពនេះតែងធ្វើឱ្យការរស់នៅ និងពិធីអ្វីមួយរបស់ពួកគាត់តែងជួបសេចក្តីសុខ និងចម្រុងចម្រើនលូតលាស់ទៅមុខជានិច្ច»។
លោក ស្រេវ ផែត ប្រធានសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ភូមិពូរ៉ាងវិញ បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា ចំពោះមុខរបររបស់បងប្អូនជនជាតិព្នង សព្វថ្ងៃដូចជាដាំស្រូវ ដាំដំឡូង ចិញ្ចឹមសត្វផ្សេងៗ មានចិញ្ចឹមមាន់ ចិញ្ចឹមជ្រូក ចិញ្ចឹមគោក្របី ដែលតាមរយៈវិស័យកសិកម្មបុរាណនេះ ពួកគាត់អាចផ្គត់ផ្គង់ជីវភាព សម្រាប់បន្តការសិក្សារបស់កូនចៅរបស់ពួកគាត់។
ប្រធានសហគមន៍រូបនេះ បានឱ្យដឹងបន្ថែមថា សម្រាប់អ្នកភូមិពូរ៉ាង ដែលជាជនជាតិភាគតិចព្នង ភាគច្រើនបានកាន់សាសនាព្រះសែន ដែលមានការសែនព្រេន ក៏ដូចជាប្រពៃណីជំនឿទៅលើអរក្ខ អ្នកតាផ្សេងៗ ហើយក៏មានអ្នកខ្លះក៏មានកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ និងខ្លះទៀតកាន់សាសនាគ្រិស្តផងដែរ។
អ្នកស្រី ហើត ភិត អាយុ៤១ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង រស់នៅភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគីរី បានរៀបរាប់ថា ការប្រកបរបរដាំស្រូវនៅក្នុងចម្ការ គឺជាទម្លាប់របស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច ដែលពួកគាត់បានចេះតៗគ្នាពីបុរាណ ហើយអ្វី ដែលគួរចាប់អារម្មណ៍នោះ គឺមុននឹងពួកគាត់ចាប់ផ្ដើមបុកដាំ ស្រូវចម្ការនៅតាមចំណុច និងទីតាំងនីមួយៗនោះ ពួកគាត់តែងតែនាំគ្នាកាប់មាន់កាប់ទា មានសម្បថ ម្លូរស្លា ស្រាពាង ពូជស្រូវ និងឧបករណ៍ដាក់ស្រូវមុននឹងធ្វើការបុកដាំ ពួកគេប្រមូលគ្នីគ្នាជាច្រើន មានចាស់ទុំ និងម្ចាស់ស្រុក ធ្វើការសែនព្រេន នៅចម្ការនាំគ្នា សុំបួងសួងដល់អារុក្ខអារក្សអ្នកតាគ្រប់សព្វ សូមជួយឱ្យពូជស្រូវរបស់គាត់ទទួលផលបានទិន្នផលច្រើនហើយសូមឱ្យស្រូវលូតលាស់ចេញផ្កាផ្លែ និងសូមបួងសួងកុំឱ្យពពួកសត្វចង្រៃយាយី ឬបំផ្លាញដំណាំស្រូវគាត់។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ញ៉ាន់ ស្រេវ មេកន្ទ្រាញ ឬហៅថា ចាស់ទុំប្រចាំភូមិ ពូរ៉ាង បានប្រាប់ថា ការគោរពបានប្រពៃណីដូនតាបានធ្វើឱ្យអ្នកភូមិសុខសប្បាយ ហើយការរស់នៅមានការរីកចម្រើនបោះជំហ៊ានទៅមុខជានិច្ច។ ក្រៅពីនេះការរក្សាដីកប់ខ្មោច ចម្ការវិលជុំ និងតំបន់ព្រៃអារក្ខ គឺជនជាតិភាគតិចព្នង តែងរក្សាទុកជាចាំបាច់បំផុត។
គួរបញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសកម្ពុជា មានជនជាតិដើមភាគតិចដូចជា ព្នង កួយ ទំពួន ចារាយ គ្រឹង ព្រៅ កាវ៉ែត ព័រ ខោញ ជង សួយ ថ្នូន លុន ស្អូច សំរែ និងជនជាតិដើមភាគតិចផ្សេងៗទៀត ។ ជនជាតិដើមភាគទាំងនេះគេឃើញមានរស់នៅក្នុងខេត្តមួយចំនួន ដូចជារតនគិរី មណ្ឌលគិរី ក្រចេះ ព្រះវិហារ កំពង់ធំ ស្ទឹងត្រែង ឧត្តរមានជ័យ កំពង់ចាម ពោធិ៍សាត់ កំពង់ស្ពឺ កោះកុង បាត់ដំបង ព្រះសីហនុ បន្ទាយមានជ័យ សៀមរាប និងតំបន់ផ្សេងៗទៀតជាដើម៕




